Ahmed Refik'in 'İki Komite İki Kıtal' Adlı Eseri ve Eskişehir'deki Ermeni Tehcirine Dair Gerçekler

Kenan ÖZKAN Emre KILIÇ  BELLETEN, Cilt: LXXIV-Sayı: 270-Yıl: 2010 Ağustos, 270

I.Dünya Savaşı’na Kadar Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeniler Osmanlı Devleti’nin “Millet-i Sadıka” ünvanını alacak kadar sadık ve güvenilir tebaası olan Ermenilerin, I. Dünya Savaşı sırasında iç güvenlik gerekçesiyle Osmanlı sınırları içerisinde daha güvenli bölgelere tehcir edilmesi ve tehcir sırasında meydana gelen trajik olaylar bugün hâlâ uluslararası
arenada tartışma konusudur.

Ermeniler daha önceki Türk devletlerinde de olduğu gibi Osmanlı hâkimiyetini fazla direnç göstermeden kabul etmişlerdir. Hiç şüphesiz bunda, daha önce hâkimiyeti altına girdikleri Türk-İslam devletlerinde gördükleri, hoşgörü, özgürlük ve adil yönetim büyük rol oynamıştır.

Ermenilerle yakın ilişki kuran Osmanlı Devleti özellikle Ermenilerin dinsel inançlarında oldukça hoşgörülü davranmıştır. 1326’da merkezi Kütahya’da bulunan Gregoryen Ermeni Kilisesi o zamanki başkent Bursa’ya taşınmıştır. İstanbul’un fethinden sonra ise Fatih Sultan Mehmet 1461 yılında Rum Patrikliği’nden ayrı olarak bağımsız bir Ermeni Patrikliği kurulmasına izin vermiştir. İstanbul’da kurulan Ermeni Patrikliği Osmanlı sınırları dahilinde en yüksek dini kurum hâline gelmiştir. Bu kurum, impa-ratorluk dahilindeki tüm Ermenilerin hem dini hem de dünyevi işlerini düzenlemiştir.

Patrikliğin kurulmasıyla birlikte cemaat yapıları ve dinsel yaşamlarında geniş hak ve özgürlüklere kavuşan Ermeniler uzun süre Osmanlı sınırları dahilinde güven içinde yaşamışlar, ancak “Ermeni Sorunu”nun uluslararası bir boyut kazandığı 1878 Berlin Antlaşması’ndan sonra bu pozisyonlarını kaybetmeye başlamışlardır. Asıl önemlisi Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik akımlarının Balkanlarda etkili olmaya başlaması ve 1812’de Sırbistan’ın isyanı, 1829’da Yunanistan’ın bağımsızlığını elde etmesi Ermeniler için de bir örnek teşkil etmiş ve onlar da bağımsızlık hareketlerine girişmişlerdir.

Metnin tamamı için tıklayınız...