Kronoloji (1878 - 1890)
1878
Ermeni Patriği Nerses Varjebedyan başkanlığında toplanan "Ermeni Milleti" meclisinin Rus çarına başvurmayı kararlaştırması. CK. ODEMOÇ, s. 2
Ayastefanos Antlaşması'nın imzalanması ve antlaşmanın 16. maddesine Ermenilerle ilgili bir hüküm eklenmesi. BŞ. OE, s. 22.
İngiliz, Rus ve Osmanlı delegeleri arasında yapılan özel görüşmeler neticesinde, Ayastefanos Antlaşması'nın 16. maddesinin fazla değişikliğe uğramadan Berlin Antlaşması'nın 61. maddesi olarak kabul edilmesi. CK. ODEMOÇ, s. 14.
Anadolu ıslâhâtıyla ilgili İngiltere'nin girişimde bulunması ve bir nota vermesi. CK. ODEMOÇ, s. 18
İngiltere'nin Bâb-ı Âlî'ye Doğu Anadolu ıslâhâtıyla ilgili verdiği nota. CK. ODEMOÇ., s. 23
Rus işgali altındaki Osmanlı topraklarında bulunan Ermenilerin, korkularından Rusya'ya göç etmelerinin engellenmesi. OBE, c. 3, b. 22
Ermenilerin Rusya'ya göçünü engellemek için, içinde bir Ermeninin de bulunacağı Dîvân-ı Harb'in kurulması. OBE, c. 3, b. 23
İngiliz elçisine ıslâhâtla alakalı verilen resmi cevap. CK. ODEMOÇ, s. 28
1879
Ermenilerin "Millîyetçi Kadınlar Cemiyeti"ni kurmaları. EU. TEEM, s. 421
Halep konsolosunun Zeytun'da hapishanede 14 Ermeninin hapis olduğunu bildirdiği, yapılan tahkikatta konsolosun oraya gitmesiyle Ermenilerin şımardığı ve asayişin bozulduğu. OBE, c. 3, b. 46
Zeytun olaylarında tutuklananlar için genel af çıkarılmasının istenmesi. OBE, c. 3, b. 49
Zeytun isyanı üzerine gönderilen zabtiye kuvvetleriyle Ermeni çetesi arasında çıkan olayın bastırıldığı, Maraş mutasarrıfının işten çekilmesiyle durumun yatıştığı. OBE, c. 3, b. 55
Osmanlı ülkesindeki Ermeni Katolik Patrikliği ile Kilikya Katogikosluğu'nun birleştirilerek Hassun Efendi'nin uhdesine verilmiş olduğu, ancak sonradan ihtilaflar çıktığı, bunun üzerine ortaya çıkan ihtilafların halledildiği ve yeniden bu görevin Hassun Efendi'ye verilmiş olduğu. OBE, c. 3, b. 71
Halep valisi Kamil Paşa'nın merkeze alındığı, hapisteki Ermenilerin çıkarıldığı ve bundan sonra işlerin düzeldiği. OBE, c. 3, b. 79
Ermeni Patriği Nerses'in, İngiltere'nin İstanbul Büyükelçisi Layard'a mektup göndererek, bir Ermeni genel valisinin idaresi altında Doğu Anadolu'da muhtar bir Ermeni Vilâyeti'nin kurulmasını istemesi. CK. ODEMOÇ, s. 38.
İngiltere'nin İstanbul Büyükelçisi Layard'ın Erzurum'da Ermenilere karşı bir takım baskılara girişildiğini ileri sürerek, acele tedbirler alınmasını istemesi. CK. ODEMOÇ, s. 42
Bâb-ı Âlî’nin, Erzurum’da gerekli tedbirlerin alındığını İngiltere'nin İstanbul Büyükelçisi Layard’a bildirmesi. CK. ODEMOÇ, s. 42
İngiltere'nin İstanbul Büyükelçisi Layard’ın, yeni hükümetin İngiltere’ye karşı takip ettiği politikayı anlamak için Bâb-ı Âlî’ye bir nota vermesi. CK. ODEMOÇ, s.51
Bâb-ı Âlî’nin, İngiltere’ye ıslâhât proğramıyla ilgili bir cevap verdiği ve ıslâhâta devam edileceği konusunda teminat verdiği. CK. ODEMOÇ, s.55
İngiltere'nin İstanbul Büyükelçisi Layard’ın Padişaha yeni bir ıslâhât proğramı vermesi. CK. ODEMOÇ, s.55
İngiltere’nin verdiği ıslâhât projesinin Bâb-ı Âlî’de madde madde görüşülerek cevaplandırılması ve padişaha sunulması. CK. ODEMOÇ, s.56
1880
Ermenilerin "Birleşik Cemiyeti"nin kurulması. EU. TEEM, s. 421
Erzurum Konsolos Muavini Yüzbaşı Everett'in, Ermenilerin kötü durumda olduğu ve iyi davranılmadığı hakkındaki raporunun abartılmış olduğu. OBE, c. 4, b. 29
İstanbul'daki büyük devlet elçilerinin doğu vilâyetlerinin ıslâhâtı konusunda Bâb-ı Âlî'ye müşterek nota vermeleri. CK. ODEMOÇ, s. 75
İngiltere'nin Erzurum Konsolosu Everett'in bildirdiğine göre; Bölgedeki Gregoryen Ermenilerin isyana hazırlandıkları. BŞ. OE, b. 117.
Osmanlı Devleti’nin, devletlerin 11 Haziran 1880 tarihli notalarına verdiği cevabın, Hariciye Nazırı Abidin Paşa tarafından sefaretlere gönderilmesi. CK. ODEMOÇ, s. 78
Van'da bulunan İngiliz Konsolos Muavini Clayton'un Ermenilerin isyana hazırlandıklarını, Rus Çarının kendilerine yardım vaadettiğini ve hareketin kış başlamadan evvel yapılmasını arzu ettiğini bildirmesi. BŞ. BD, Vol. II, s. XV.
Bâb-ı Âlî'nin, elçilere doğu vilâyetlerinde yapılacak ıslâhâtla ilgili bilgi vermesi. OBE, c. 4, b. 62; CK. ODEMOÇ, s. 86
Rusların, Ermenileri ayaklanmaya kışkırtmak ve gerektiğinde bu ayaklanmayı yönetmek üzere Doğu Anadolu'ya Rus subaylarını göndermesi. OBE, c. 4, b. 64
Said Paşa'nın sivil idare ve politik alanda yapılması gereken işler üzerinde Vükela Meclisi'ndeki görüşme zabtını Mabeyn'e sunması. OBE, c. 4, b. 94
Papalıkça Kardinalliğe atanan Ermeni Katolik Patriği Hassun Efendi'nin Roma'dan istifasını gönderdiği. OBE, c. 4, b. 101
1881
“Anavatan Müdafileri” cemiyetinin kurulması. KG. ED, s. 129
Rus Çarı II. Aleksander'ın. Aleksander'ın; bir nihilist tarafından öldürülmesi. CK. ODEMOÇ, s. 85.
Altı Devlet büyükelçilerinin, Berlin Antlaşması'nın 61. maddesi gereğince Anadolu'da Ermenilerle meskun yerlere yetkili bir komiserin tayin edilmesini istemeleri. OBE, c. 5, b. 26
1882
"Ermeni Silahlılar Derneği"nin kurulması. EU. TEEM, s. 430
Amacı, gereken yerlerde isyanlar çıkarmak, gençleri silahlandırmak olan "Kara Haç" Cemiyetinin Ermenilerce Van'da kurulması. EU. TEEM, s. 430
Erzurum İngiliz Konsolosu Everett'in Ermenilerin isyan hazırlıklarını gösterir emarelerin çoğaldığını bildirmesi. KG. ED, s. 127
1883
"Hükümete karşı ayaklanma" ile suçlananların Erzurum'da yargılanmaları ve çeşitli cezalara çarptırılmaları. KG. ED, s. 127
Erivan'da ayrılık taraftarı bir Ermeni komitesinin meydana çıkarıldığı ve talimatı Cenevre'de bulunan esas komiteden aldığı. OBE, c. 5, b. 71
Van'da Ermeni kiliselerine saldırıların olduğu. OBE, c. 5, b. 98
1884
Rus baskıları sonucu Meşak gazetesinin kapatılması, bir çok Ermeninin Sibirya'ya sürülmesi. EU. TEEM, s. 368.
Ermeni komitelerinin harekâtını önlemek ve ihtilâl yazılarına mani olunması yolunda Rusya hükümeti nezdinde teşebbüste bulunulması. OBE, c. 5, b. 115
Ermeni Merkez Komitesi'nin Tiflis'de bulunduğu ve üyelerinin gizli olduğu, Erivan, Aleksandrapol, Tebriz, İstanbul, Trabzon, Erzurum ve Van'da şubeleri olan bu komitenin amacının, silahlı bir isyan çıkaracak kuvveti kazanmak olduğu ve aylık gizli bir gazete çıkardığı. OBE, c. 5, b. 110
1885
"Armenekanlar" Ermeni örgütünün Van'da kurulması. KG. ED, 129
Mıgırdıç Portakalyan'ın Marsilya'da L'Armenie adında bir gazete çıkarmaya başladığı. KG. ED, s. 129
Ermeni Patriği Nerses Efendi'nin ölümü ile yerine Rahip Kegork Ruscukliyan Efendi'nin getirilmesi. OBE, c. 6, b. 1
1886
Bükreş'de bir fesat derneğinin İstanbul Ermeni Patrikhânesi Ruhani Meclisi eski ikinci reisi Horen Bey tarafından verilen işaretle kurulduğu. OBE, c. 6, b. 32
1887
Yedi Rus-Ermeni öğrencisi tarafından Cenevre'de Hınçak Partisinin kurulması. BŞ. BD, Vol. II. p. 20
1888
İstanbul Ermeni Patrikliği'ne İzmit'in Ermaş manastırı piskoposu Horen Aşıkyan Efendi'nin seçilmesi. OBE, c. 6, b.98
1889
İran'dan Türkiye'ye girmek için Hakkari civarından hududu geçen bir gruba Ermeni eşkiyasından silahlı bir çetenin taarruz ettiği. BŞ. BD, Vol II, p. XXI
Armenekan Partisine mensup 3 kişinin zabtiyelerle çatışması. BŞ. BD, Vol II, p. XXI
1890
"Ermeni İhtilâl Federasyonu" adı da verilen Taşnaksutyun cemiyetinin kurulması. EU. TEEM, s. 442 vd
Minas Tcheraz'ın Ermeni haklarını savunmak maksadıyla Fransızca olarak Londra'da Armenia adı altında aylık bir dergi çıkarması. OBE, c. 7, b.122
Ermenilerin Erzurum'da olaylar çıkarması. KG. ED, s. 140
Kumkapı gösterisinin elebaşısı olan Cangülyan'ın idama mahkum edilmesi, Padişah tarafından cezasının müebbet hapse çevrilmesi. KG. ED, s.142.
Erzurum olaylarında tutuklananların İngiliz, Fransız ve Rus sefaretlerinin yaptıkları baskılar sonucu serbest bırakılmaları. CK. ODEMOÇ, s. 108
Nahçivan Ermeni komitesinin topladığı 1700 ruble ile aldığı silahları Salmas kasabasına gönderdiği ve bunların üzüm denkleri içinde yurda sokulduğu. OBE, c. 9, b.6
Silahlı bir Ermeni çetesinin Türk sınırını geçmek üzere iken Karabaş köyü civarında Rus makamlarınca tutuklanmaları. OBE, c. 9, b.21
Narlıkapı Kilisesi'nin Papazı Vagnak Efendi'nin ve benzerlerinin değiştirilmesi için gerekli muamelenin yapılacağı. OBE, c. 9, b. 46
Fesatçı Portakalyan ile yazışan Dr. Tiryakiyan'ın. Tiryakiyan'ın; tutuklandığı. OBE, c. 9, b. 61
New York'ta Ararat ve Hai" isminde iki Ermeni gazetesinin çıktığı. OBE, c. 9, b. 94
